Çalışma süresi, bir işçinin bir iş yerinde geçirdiği zamanı ifade eder. Genel olarak haftada en fazla 45 saat olarak sınırlanan çalışma süresi, işyerindeki çalışma günlerine eşit olarak dağıtılır. Günlük çalışma süresi ise 11 saati geçemez. Ancak, işin niteliğine bağlı olarak çalışma saatleri ve dinlenme süreleri farklılık gösterebilir.
4857 sayılı İş Kanunu’na göre, işçilerin haftada 6 gün çalışması zorunlu değildir. Örneğin, haftalık çalışma süresi 40 saat ve günlük çalışma süresi 10 saat olarak belirlenmişse, işçiler haftalık tatil haklarını elde edebilmek için 4 gün çalışabilirler. Bu durumda, normal haftalık çalışma süresi aşılmadığı için fazla çalışma söz konusu olmaz.
İşverenler, işçilerin çalışma sürelerini belgelemekle yükümlüdür. Bu belgeler, işçi ile yapılan yazılı sözleşmelerde veya işyerinde ilan edilerek sağlanabilir. İşçilerin çalışma saatleri ve dinlenme süreleri, işyerlerinde uygun şekilde duyurulmalıdır.
Çalışma Süresinden Sayılan Haller
Çalışma süresinden sayılan bazı durumlar şunlardır:
- Madenlerde, taş ocaklarında veya yeraltı/su altı işlerinde çalışan işçilerin kuyulara, dehlizlere veya çalışma yerlerine inip çıkmaları için geçen süreler.
- İşçilerin işveren tarafından başka bir yere gönderilmeleri ve yolda geçen süreler.
- İşçinin iş görmeye hazır bir şekilde beklemesi ancak çalıştırılmaması durumunda geçen süreler.
- İşçinin asıl işini yapmaksızın işveren tarafından başka bir yerde meşgul edilmesi süreleri.
- Çocuk emziren kadın işçilere süt verme süreleri.
- Uzak işyerlerine toplu taşıma ile gidip gelme süreleri.
Çalışma Süresinden Sayılmayan Haller
Çalışma süresinden sayılmayan bazı durumlar şunlardır:
- İşin niteliğinden bağımsız olarak işveren tarafından işyerine götürülüp getirilen süreler.
- Ara dinlenme süreleri.
Fazla Çalışma ve Ücretlendirme
İş Kanunu’na göre, işçinin haftalık normal çalışma süresi 45 saattir. Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak kabul edilir. Ancak, 18 yaşından küçük, gebe, yeni doğum yapmış veya çocuk emziren işçilere fazla çalışma yapılması yasaktır.
Fazla çalışma yapıldığında, işçi normal ücretinin %50 fazlasını alır. Fazla çalışma ücretleri, işçiye ait bordrolarda gösterilmelidir ve işçi tarafından onaylanmalıdır. Fazla çalışma ücretleri 5 yıllık zamanaşımına tabidir.
Fazla çalışma ücretleri, işçinin haftalık normal çalışma süresini aşan her saat için ödenir. Fazla çalışma ücretleri yılda 270 saati geçemez. Fazla çalışma çeşitleri arasında olağan, zorunlu nedenlerle ve olağanüstü hallerde fazla çalışma bulunmaktadır.
Fazla çalışma için işçinin yazılı onayı alınmalıdır. Olağan fazla çalışma yılda 270 saati aşamazken, zorunlu nedenlerle ve olağanüstü hallerde yapılan fazla çalışma işyerinin normal çalışma düzeyine ulaşılana kadar sürdürülebilir.
Sonuç olarak, işçi haklarını korumak ve uygun çalışma koşullarını sağlamak için işverenlerin çalışma sürelerine ve fazla çalışma uygulamalarına dikkat etmeleri önemlidir. İşçi ve işveren arasında yapılan yazılı sözleşmeler ve iş kanunundaki hükümler, çalışma sürelerinin düzenlenmesinde rehber olmalıdır.
