Tarihte ilk bankacılık faaliyetleri Antik Roma İmparatorluğu döneminde gerçekleşmiştir. İlkel bankacılık olarak kabul edilse de parasını güvende tutmak ve faizden para kazanmak isteyen zengin romalılar paralarını Roma sınırları içinde bankalarda tutmuşlardır. Bu hem güvenlik hem de faizden ilk para kazanma anlamına gelmekteydi.
İlk Banka Roma Döneminde Kuruldu
Küresel ölçekte artık bankacılık faaliyetlerinin olmadığı hiçbir alan yoktur. Bütün ticari faaliyetler artık bankalar üzerinden yapılıyor. Peki bankacılık bu konuma nasıl geldi? İlk banka faaliyetleri nerede ve nasıl başladı. Bu yazımızda tarihte ilk bankacılık faaliyetlerinin nasıl başladığına, bankacılık serüvenine şahit olacaksınız.
Sahip olunan değerli madenlerin, paraların ya da eşyaların saklanması konusunda insanoğlu her zaman güvenilir yerleri tercih etmişlerdir. Tarihte toprağa altın ya da para gömmek bunlardan sadece bir tanesidir. Bunun yanında özellikle Roma döneminde insanlar artık daha farklı yöntemlere başvurarak elde ettikleri servetlerini korumaya çalışmışlardır.
Büyüyen Roma ekonomisi artık bazı sektörlerin de önüne açmış ve ilk işlemlerin yapılmasını sağlamıştır. Bankacılık Roma döneminde en ilkel hali ile devlet kontrolünde başlatılmış ve para akışı değişik yöntemler kullanılarak yapılmaya başlanmıştır.
Posta ve bankacılık faaliyetleri ile Roma İmparatorluğunun eyaletleri arasında yapılan alışverişler ve ödenekler daha kolay yapılmaya başlandı. Merkezden uzak eyaletlere hem evrak hem de değerli eşya taşınma işlemleri bu şekilde yapılmaya başlanmış ve bu da ilk bankacılık faaliyetlerinin başlamasını sağlamıştır.
Modern Bankacılığa İlk Adımlar
Rusya, Fransa, Osmanlı Devleti, Çin, Hindistan ve özellikle İngiltere’de zamanla modern bankacılığın temelleri atılmaya başlanmış ve ilk olarak İngiltere Londra Merkezli modern banka şubeleri 17. Yüzyılda açılmaya başlanmıştır.
Banka kayıtları ve sağlam kasalar bu dönemde revaçta olup artık büyük alışverişler bankalar aracılığı ile yapılmaya başlanmıştır. Günümüzde küresel ölçekte İngiltere ve ABD’nin finans konusunda öncü ülke olmalarının en önemli nedenlerinden biri de ilk modern bankaların ABD ve İngiltere merkezli kurulmalarıdır. Özellikle internetin bulunması ile sanal bankacılık faaliyetleri artmış ve bu alanda İngiltere e ABD tüm kontrolü eline almıştır.
Osmanlı Devleti’nde İlk Bankacılık Faaliyetleri
Tarihte olduğu gibi Osmanlı Devleti’nde de bankacılık faaliyetleri hep önemli bir konu oldu.
Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında da bankacılık faaliyetleri hız kazanmış ve Banka-i Osmani Şahane isminde ilk bankalar kurulmuştur. Bunun yanında Ziraat Bankası’nın temellerini oluşturan Memleket Sandıkları da çiftçilere destek olmak amacı ile 19. yüzyılda İstanbul merkezli olarak kurulmuştur.,
Osmanlı Devleti’nin var olan devlet borçları ve tahvilleri nedeni ile İngiltere’nin başını çekmiş olduğu Duyunu-u Umumiye denilen Türkçesi Genel Borçlar İdaresi adı altında bir kurum kurulmuştur. 1881 yılında kurulan bu kurum bir vergi bankası gibi çalışmış ve birçok kalemde vergilere el koymuştur. Bankacılık faaliyetleri bu dönemde yavaşlamış ve kontrol yabancıların eline geçmiştir.
Cumhuriyet Döneminde Yerli ve Milli Bankacılık Başlıyor
Atatürk Döneminde artık yerli bankacılık faaliyetlerine başlanmış ve İş Bankası, Eti Bank gibi büyük bankalar kurulmuştur. Bu bankaların yanı sıra Ziraat Bankası da faaliyetlerine devam ederek yatırımcılara yön vermeye çalışmıştır. Çiftçilerin ve sanayicilerin ihtiyaç duyduklar maddi imkanlar artık bu bankalar vasıtası ile karşılanmaya başlanmıştır.
Türkiye’de Modern Bankacılık Hızla Gelişiyor
1990 yılına kadar belli sayıda kısıtlı şekilde faaliyet yürüten bankalarımız, 90’lı yıllardan sonra serbest piyasa koşullarında bankacılık faaliyetlerine hız vermişler ve birçok yeni banka kurulmuştur. Bu bankalar kısa sürede piyasaya yön vermeye başlamış ve bankalara uzak olan her vatandaş için bir zorunluluk haline gelmişlerdir. Bankalardan konut kredisi ve ihtiyaç kredisi çekmek isteyenler düşük faiz imkanları ile hızla bankalara daha çok entegre olmaya başlamışlardır. Önceleri kooperatifcilik geleneğine sahip olan Türk toplumu zamanla banka kredisi ile ev almanın daha kolay ve avantajlı olduğunu gördü ve alışkanlıklarını değiştirerek ev kredisi ile ev sahibi olmaya başladı. Bu da bankacılık sektörünün önünün hızla açılmasını sağladı.
2000 yılında meydana gelen ekonomik kriz sonrası birçok banka batmasına rağmen bu olumsuz durum gelecek için aslında bazı olumlu durumların çıkmasını sağladı. Nasıl mı?
99 ve 2000 Krizi Bankaların Sağlam Temellere Oturtulmasını Sağladı
99 ekonomik krizi birçok bankanın batmasına neden olsa da sonraki yıllarda bankacılık alanında yapılan esaslı değişiklikler ile bankaların yapısal anlamda sağlam zemine oturtulması hedeflendi. Ve bankaların hızlı batmaması için en azından sermaye arzının artırılması kararı verildi. Bundan sonra banka kurmak isteyenler BDDK’ya iyi bir sermaye arzı sunmak durumunda bırakıldı ve artık iyi ve sermayesi güçlü bankalar piyasada tutunmaya başladı.
Bu şekilde 2008 yılında tüm dünya ülkelerini kasıp kavuran ekonomik kriziden Türkiye çok etkilemeden kurtulmuş oldu. Bu aslında bankacılık anlamında iyi bir sınavdı ve özel ve kamu bankaları bu sınavı iyi şekilde geçmiş oldular.
Yabancı Sermayeli Banka Sayısı Hızla Arttı
Yapılan reformlar bankaların güçlenmesini sağlamanın yanında aynı zamanda yabancı sermayeli büyük bankaların Türkiye piyasasına girmesini de sağladı. QNB banka gibi dev bankalar Türkiye piyasasında yer almak için büyük yatırımlar yaptı. ICBC Bank gibi Çin bankası da Türkiye’de hızla büyümeye devam ediyor. HSCB Bank İngilizlerin sermayesinde iken Deniz Bank da Rus sermayesi ile kurulmuş bankalar arasında yer aldı. Bu durum bankaların tanınırlığını artırdığı gibi ülke ekonomisine de olumlu etkilerde bulundu.
Tartışılan Ekonomik Kriz ve Bankaların Durumu
Bankalar dediğimiz gibi son 18 yıldır bazı özel reformlar ile iyice güçlendiler. Ama sermaye konusunda bankaların kredi limitleri bazı durumlarda zayıflayabilmektedir. 2018 senesi için de bunu diyebiliriz. Kredi vermek istemeyen banka ve sıcak para girişi için yüksek mevduat vadeden bankalar maalesef iyi sinyaller vermezler. Şu an şeffaf olarak hangi bankanın ne kadar öz sermayesi var bilemeyiz; ama öz sermayesi zayıf bankaların bu tartışılan krizden çok olumsuz etkileneceğini söyleyebiliriz.
